Chương trình truyền hình thực tế về du lịch của Hàn Quốc, theo chân 2 diễn viên đến Cuba. Trong hai tuần (26/12/2018 – 10/01/2019), hai du khách đã xác ba lô đến Cuba để tìm hiểu về lịch sử và trải nghiệm đời sống, văn hóa địa phương. Chuyến du lịch không có sự can thiệp của đội ngũ sản xuất, cả hai phải cùng nhau tìm chỗ ở, ăn uống và phương tiện đi lại.
- Dàn cast: Lee Je-hoon. Ryu Jun-yeol
- Lịch trình: Bay từ Incheon 13 tiếng qua Mexico City, quá cảnh 8 tiếng chờ chuyến bay tiếp theo sang Havana (3 tiếng bay) > Vinales > Playa Giron > Trinidad > Varadero
- Sơ lược về Cuba: Múi giờ Cuba là GMT-4. Là quốc đảo lớn nhất vùng biển Caribbean, nằm giữa Hoa Kỳ và Nam Mỹ. Diện tích 109,800km2 (bằng 1/3 Việt Nam), dân số khoảng 11,5 triệu người (số liệu 2019, bằng 1/9 Việt Nam). Khí hậu nhiệt đới, ấm áp quanh năm, có những bãi biển thuộc hàng đẹp nhất thế giới. Tháng 12 đến tháng 2 là khoảng thời gian cao điểm du lịch tại Cuba. Ngôn ngữ chính thức tại đây là tiếng Tây Ban Nha.
1. Những thông tin chung về Cuba (Tham khảo ở cuốn “Từ rừng thẳm Amazon đến quê hương Bolero”, Nguyễn Tập)
- Y tế, giáo dục: Cuba có hệ thống giáo dục và y tế đầu tư rất tốt và hoàn toàn miễn phí miễn phí cho người dân. Do còn nghèo, Cuba đặc biệt chú trọng và đầu tư vào công tác phòng bệnh vì chi phí sẽ thấp hơn nhiều so với chữa bệnh. Với phương châm không để bất cứ người dân nào bị “bỏ rơi”, Cuba xây dựng mạng lưới phòng khám gia đình phủ khắp đất nước sao cho cứ 1.000 dân thì sẽ có một phòng khám gia đình. Vì vậy, đối với người dân, bác sĩ và giáo viên rất được kính trọng.
- Kinh tế: Ở Cuba, vẫn còn hệ thống tem phiếu. Mỗi người dân trong tháng sẽ có các suất thực phẩm được mua với giá ưu đãi cực thấp, xem như cho không, nhưng số lượng có hạn, hết thì phải mua thêm ở ngoài. Tất cả những nhu cầu cơ bản trong cuộc sống đều có trợ cấp hoặc bán với giá rẻ (nhà ở, thực phẩm, giáo dục, y tế, giao thông công cộng, hoạt động văn hóa). Tuy nhiên những mặt hàng khác (không tự sản xuất được mà phải nhập khẩu) như quần áo, điện thoại, thiết bị điện tử gia dụng, Internet… thì rất đắt, do bị Mỹ cấm vận kinh tế. Vì lệnh cấm vận kinh tế, đời sống vẫn còn nghèo. Người dân bên cạnh công việc chính hầu như ai cũng phải làm thêm một việc nào đó để cải thiện cuộc sống. Mức lương trung bình cho mọi người dân chỉ tương đương 450-900 peso/ tháng (số liệu 2020), nên tiết kiệm đã thành nếp sống của người Cuba.
Năm 1898, Mỹ chính thức hất cẳng Tây Ban Nha, người đã cai trị Cuba trong 400 năm, để thế chân tại đây. Cuba được điều hành bởi nhà độc tài do Mỹ hậu thuẫn, tướng Batista. Chế độ của ông ta khét tiếng về sự suy đồi, tham nhũng và tham lam. Nhiều người dân Cuba phải chịu cảnh nghèo đói cùng cực, và Cuba trở thành sân chơi cho những tay người Mỹ giàu có và Mafia. Tháng 1 năm 1959, sau 7 năm chiến tranh du kích, Fidel Castro, lật đổ chế độ độc tài. Castro đã đưa ra những thay đổi xã hội triệt để. Người Mỹ bị đuổi ra ngoài. Trường học, bệnh viện và các ngành công nghiệp được quốc hữu hóa. Cuba đã trở thành nhà nước cộng sản đầu tiên và duy nhất ở châu Mỹ. Đây là thời kỳ đỉnh điểm của Chiến tranh Lạnh, Castro được Khối Liên Xô hỗ trợ và cấp vốn. Ông bắt đầu xây dựng địa đàng trần gian cho công nhân ngay trước cửa của Hoa Kỳ. Nhiều người Cuba tự hào về thành tựu của cuộc cách mạng. Sau khi những người cộng sản nắm quyền, họ đưa ra chế độ lương hưu, tang lễ miễn phí. Suy dinh dưỡng ở trẻ em hầu như đã được loại bỏ. Tỷ lệ biết chữ tăng vọt, tuổi thọ cũng tăng lên. Các lĩnh vực chăm sóc sức khỏe, giáo dục và nghệ thuật được đầu tư. (trích “Cuba with Simon Reeve”)
“I want a political, philosophisical representative democracy and social justice in a world-class economy.” (Tạm dịch: “Tôi muốn một nền chính trị triết học đại diện cho dân chủ và công bằng xã hội trong một nền kinh tế bình đẳng.” – Fidel Castro)
Vấn đề Cuba từng rất “hot” vào thời điểm đó. Các đời tổng thống Mỹ đều có ý muốn mua Cuba nhưng bất thành. Năm 1823, Tổng thống Hoa Kỳ James Monroe đã đề cập cụ thể đến Cuba và các thuộc địa châu Âu khác trong tuyên bố của ông về Học thuyết Monroe. Họ cảnh báo các lực lượng châu Âu nên rời bỏ Cuba “nước Mỹ cho người Mỹ”, nơi chỉ nằm cách Key West, Florida chỉ 94 dặm (151 km). Trước tình hình trên, Hoa Kỳ ban hành lệnh cấm vận Cuba, không một sản phẩm nào có hơn 10% nguyên liệu xuất phát từ Cuba có thể nhập khẩu vào Mỹ và Cuba cũng không được nhập khẩu các sản phẩm có trên 10% nguyên liệu xuất xứ từ Mỹ. Dù cách Florida 90 dặm biển, nhưng muốn mua các thiết bị y tế, thuốc men, Cuba phải qua trung gian các nước thứ ba với giá rất đắt và chi phí vận chuyển cao hơn rất nhiều. Cuba không được mở tài khoản tại bất kỳ ngân hàng nào trên thế giới nếu ngân hàng đó có chi nhánh hoạt động tại Mỹ khiến cản trở trong việc nhận các nguồn tài chính từ bên ngoài.
- Đời sống: Cũng như các nước Trung Nam Mỹ khác, bùa chú, mê tín là một phần không thể thiếu trong đời sống văn hóa tinh thần của người Cuba. Tại Cuba, có 2 dạng thầy phép: Curandero (tốt) và Palero (xấu). Nhiều người ở Cuba rất tin và sợ các thầy phép. Người Cuba cũng tin thần thánh. Vị thần được yêu mến nhất là thần Lazaro, một người đàn ông khắc khổ mặc đồ vàng, chống cây nạng và có nhiều con chó đi theo, tượng ông được đặt ở góc nhà để cúng tiền tài. Thủ đô Havana khá hiện đại nên các phong tục tập quán cũng mai một ít nhiều. Ở những tỉnh xa, các phong tục này vẫn còn được lưu giữ trong cuộc sống hằng ngày. Theo truyền thống, đêm 31/12 người dân sẽ đốt hình nộm kích cỡ người thực để xua đi xui xẻo của năm cũ, chào năm mới.
- Văn hóa: Do ảnh hưởng từ 400 năm thuộc địa Tây Ban Nha nên Cuba bị ảnh hưởng lớn về văn hóa. Các môn nghệ thuật như hội họa, nhạc cổ điển và đặc biệt là ballet từ lâu đã là món ăn tinh thần không thể thiếu trong đời sống văn hóa của người dân. Cuba là một trong những nước đứng đầu thế giới về ballet và những nghệ sĩ múa rất được công chúng quý trọng. Đây cũng là quê hương của nhạc bolero với các bài hát kinh điển: Guantanamera (lyrics by: José Martí, music by Joseíto Fernández), Quizas Quizas Quizas (Osvaldo Farrés), Rico Vacilon (Rosendo Ruiz Jr.).
2. Thông tin chung về du lịch
- “Casa” (tiếng Tây Ban Nha, nghĩa là “nhà”) dùng để chỉ những nhà trọ tại Cuba. Màu xanh da trời là những nơi này có phục vụ người nước ngoài, màu đỏ là dành cho người Cuba. Lưu ý màu của biển hiệu để tìm cho đúng.
- Viazul là một công ty buýt liên tỉnh ở Cuba.
- Ở đây có 2 hệ thống tiền tệ song song: CUP (Cuban peso) dành cho người bản địa, 1CUC = 25 CUP, có hình các danh nhân; CUC (Cuban convertible peso) dành cho người nước ngoài, sử dụng cho những hàng hóa xa xỉ giá trị lớn, CUC có hình các tượng đài. Giá cả ở Cuba rất đắt đối với người nước ngoài, đặc biệt là phí taxi.
- Đường xá Cuba rất sạch sẽ. Bất cứ đâu, người dân đều chịu khó xếp hàng, không chen lấn. “Último” là văn hóa xếp hàng độc đáo ở Cuba. Ở đây không cần xếp hàng thẳng, người cuối cùng đến chỉ cần xác nhận người đã xếp trước họ bằng .cách hỏi “Último?” (người xếp cuối) và theo dõi theo người này là được.
- Ở Cuba, Internet còn hạn chế và tốc độ chậm. Muốn vào Internet, phải xếp hàng mua thẻ tại các cửa hàng viễn thông của Nhà nước, sau đó đến các khu vực có wifi (thường là công viên để sử dụng). Nếu không muốn xếp hàng thì có thể “mua chỗ” từ những người dân xếp hàng sẵn, mua thẻ chợ đen ở gần những điểm bán thẻ hoặc dùng chung với những ai có ăng-ten phát wifi ở khu vực wifi.
“Có những người đề nghị cung cấp mạng miễn phí và phát triển hạ tầng Internet cho Cuba nhưng đi kèm theo đó là mục đích chuyển hóa tư tưởng của người dân. Vì thế, chúng tôi phải kết nối Internet theo cách của mình. Chúng tôi phải kết nối Internet để giới trẻ không bị lạc hậu nhưng cũng phải giải thích với họ nguyên nhân triển khai chậm”. (cựu chính trị gia Juan Antonio Machado Ventura cho biết).
3. Havana
Từ sân bay vào nội thành đi taxi mất khoảng 30CUC. Trên đường phố Havana, sẽ bắt gặp rất nhiều xe cổ đủ màu sắc trên đường. Chúng đều được sản xuất từ 1950-1970. Năm 1962, Mỹ ban hành lệnh cấm vận kinh tế lên nước XHCN Cuba, vì vậy, người dân không thể mua xe mới cũng như các phụ tùng thay thế. Nhưng không vì thế mà họ bỏ những chiếc xe của mình. Họ tháo phụ tùng từ những xe khác, cắt và điều chỉnh cho vừa với xe mình, nhờ vậy mà giữ xe cổ đến tận bây giờ. Đường phố Cuba như một bảo tàng sống về các loại xe cổ và là một nét rất đặc trưng khi nhắc về Havana. Có thể thuê xe cổ trước các khách sạn lớn: Los Jazmines, Inglaterra để dạo quanh Havana hoặc đi về các tỉnh.
Đi bộ khám phá phố cổ Havana (Spanish: La Habana Vieja):
- Cia Armera de Cuba: shop store for guns firearms etc
- Calle Obispo, con phố nhộn nhịp, nơi đổi tiền, mua thẻ Internet, tìm thông tin du lịch với nhiều cửa hàng sách, quần áo, lưu niệm, siêu thị.
- Bodegita del Medio trên đường Empedrado, cũng là một nơi Hemingway thường lui tới.
- Malecon (tiếng Tây Ban Nha, nghĩa là “đê chắn sóng”) dài 8km, bảo vệ thành phố khỏi sóng biển. Đây là nơi ưa thích cho người dân câu cá, tụ tập.
- Lâu đài El Morro được xây dựng thời kỳ Tây Ban Nha trong 40 năm (1589-1630) để chiến đấu với cướp biển. Toàn cảnh nhìn về Havana, là nơi ngắm hoàng hôn đẹp.
- Plaza de la Catedral: quảng trường với nhà thờ Thiên chúa ở chính giữa, bên phải là cảng biển Havana. Hồi thực dân Tây Ban Nha, mía đường và xì-gà được khai thác bởi nô lệ da đen rồi chuyển về đế quốc thực dân qua cảng biển này. Ngày nay, chỗ này trở thành nơi tụ tập ưa thích của khách du lịch.
- Quán bar Floridita, quán bar yêu thích của Hemingway. Nơi này người ta cho tạc tượng ông ở chỗ ông từng ngồi.
Story about the Hemingway Daiquiri: Ernest Hemingway (“Papa” was his nickname in Havana), who stayed in Cuba, tried the Floridita’s signature drink, the Floridita Daiquiri, and said “That’s good but I prefer it without sugar and double rum,” which became a cocktail now known as the Hemingway Daiquiri or the Papa Doble. This recipe was later modified further, adding grapefruit juice to the mix, at which point the drink was dubbed the “Hemingway Special”. (Wiki)
“Don’t bother with churches, government buildings or city squares. If you want to know about a culture, spend a night in its bars.” – Ernest Hemingway
4. Viñales
Là thành phố phía Tây Cuba, cách Havana tầm 200km. Có xe buýt xuất phát cung giờ cố định, giá 25CUC/ người, hoặc thuê xe cổ riêng thì 120CUC/ người. Cách Vinales tầm 4km có đài ngắm cảnh.
Năm 1999, thung lũng đã được UNESCO công nhân là di sản cảnh quan văn hóa với các kỹ thuật trồng xì-gà truyền thống. Thuốc lá ở đây chỉ trồng 1 vụ/ năm vào tháng 9, đến tháng 12 bắt đầu thu hoạch bằng cách ngắt từng lá, sau đó phơi khô trong 4 tháng. Tất cả lá được Nhà nước thu mua. Nhiều nước trên thế giới cũng trồng và sản xuất xì-gà nhưng xì-gà Cuba vẫn chất lượng nhất. Ngoài lợi thế thổ nhưỡng và những bí quyết độc đáo trong việc trồng, thu hoạch, sản xuất, Cuba còn là nước duy nhất vẫn làm xì-gà hoàn toàn bằng phương pháp thủ công như cách đây 200 năm. Ở đây có các tour cưỡi ngựa đi thăm trang trại trồng xì-gà.
5. Playa Giron
Nằm phía Bắc đảo, cách Havana 200km, nơi diễn ra sự kiện lịch sử Vịnh con lợn (Bay of Pigs) năm 1961. Bờ biển ở đây có hình dạng cong như một cung tên, là nơi thích hợp cho các hoạt động lặn biển (scuba diving & snorkeling).
6. Trinidad
Quán hải sản Grill Caribe, nơi hoàn hảo để ngắm mặt trời lặn.
Manaca Iznaga: chứng tích lịch sử cho thời kỳ nô lệ ở Cuba. Từ Trinidad, có tàu vào các khung giờ cố định đến Iznaga.
Veeha Hill: ngọn đồi có thể nhìn toàn cảnh Trinidad
7. Varadero
Bán đảo dài hẹp dài 20km, một thị trấn biển nổi tiếng. Dọc theo bờ biển Đại Tây Dương là một chuỗi các khu phức hợp khách sạn và spa trọn gói, cùng sân gôn. Nước biển ở đây màu xanh cobalt có thể nhìn rõ đáy.
